Filosofiegroep Jonne Hoek en Jozef Waanders

Karl Jaspers: existentiefilosoof voor de toekomst

Studiegroep
filosofie kennisniveau gemiddeld/hoog

Maandagavonden, 19.30 uur
2024: 16 sep, 21 okt, 18 nov, 16 dec
2025: 20 jan, 17 feb, 17 mrt, 21 apr, 19 mei, 16 jun (reserve)

Soms wordt de mens door heel eigenzinnige vragen geplaagd. Vragen zoals ‘Wie ben ik?’ en ‘Wat wil ik eigenlijk?’, maar ook ‘Wat is (de zin van) het zijn?’ of ‘Waarom is er iets, waarom is er niet niets?’. Het is niet de wetenschap, aldus de 20e-eeuwse filosoof-psychiater Karl Jaspers, die ons uiteindelijk een antwoord op deze vragen kan geven. En, zo meent hij, het is ook niet langer de taak van de religie om de betekenis van dit soort vragen voor ons te duiden. Enkel de filosofie, of beter: de mens die filosofeert, kan en moet zich met deze vragen uiteenzetten.

In deze cursus zullen we ons in het denken van Jaspers verdiepen. We lezen daartoe het in het Nederlands vertaalde werkje Wijsgerig geloof. Jaspers doelt met ‘geloof’ zeker niet op een kerkelijk of een collectief geloof, maar op de existentiële kwaliteit van een denken dat niet persé rationeel te duiden of verklaren is. Het draait bij Jaspers om het vinden van een filosofisch vertrouwen in de mogelijkheden van het eigen bestaan dat zich in ervaringen van lijden, schuld en dood evenwel ook tot begrenzing en tekort moet verhouden. Grenservaringen, communicatie, vrijheid, verwondering en het maken van (existentiële) keuzes zijn enkele bestandsdelen van deze existentiefilosofie die nu, bijna 100 jaren later, niets aan relevantie heeft ingeboet. Zijn leerling Hannah Arendt zag bij Jaspers (en in tegenstelling tot de destijds al bekendere Heidegger) een existentiefilosofie voor de toekomst ontstaan.

Literatuur: Karl Jaspers, Wijsgerig geloof: de mens tussen rede en religie, Uitgeverij Bijleveld 2012/2022 (ISBN: 9789061317258), of alternatief de oudere versie van uitgeverij Tjeenk Willink (1950/1962)

Optioneel: Jozef Waanders, Sporen van Transcendentie: de filosofie van Karl Jaspers, Uitgeverij Gompel & Svacina, 2018, (ISBN: 978946371049)

Jonne Hoek doet promotieonderzoek naar Karl Jaspers en techniekfilosofie aan de Universiteit Twente. Hij doceerde rechtsfilosofie aan de Radboud Universiteit en is momenteel werkzaam aan de Universiteit Wageningen

Jozef Waanders promoveert aan de Radboud Universiteit en is daarnaast onder meer hoofdredacteur van Filosofie Tijdschrift en sidekick in de Podcast Filosofie van het Centre Erasme. Hij publiceerde enige tijd geleden een introductie op het werk van Karl Jaspers met de titel Sporen van transcendentie.