Voor het ontstaan van AG Eindhoven moeten we terug naar februari 1945, als Nederland ten zuiden van de grote rivieren is bevrijd. De donkere oorlogsjaren zijn voorbij, maar veel ligt in puin en er is gebrek aan alles. Eindhoven, waar Philips voorzichtig overeind krabbelt, is twee keer gebombardeerd en op cultureel en wetenschappelijk gebied is er vrijwel niets te beleven. Jonge ingenieurs van het Philips Natuurkundig Laboratorium, afgesneden van hun familie in het westen, besluiten samen met anderen een vereniging op te richten om elkaar buiten het werk te ontmoeten en te vermaken met toneel, muziek en lezingen.
1945 – 1970 Jong, studentikoos en met de zegen van Philips
De nieuwe vereniging staat alleen maar open voor academici en de oprichters kiezen daarom de naam "Academisch Genootschap". Naar huidige maatstaven nogal elitair, maar in die tijd kijkt niemand ervan op. In het begin zijn zelfs tandartsen uitgesloten van lidmaatschap omdat tandheelkunde als een veredeld handwerk wordt gezien. Dat wordt na enkele jaren overigens wel rechtgetrokken. De officiële oprichtingsdatum van het AG is 6 april 1945 en ruim een jaar later betrekt de vereniging zijn eerste onderkomen, Balkwiel, aan de Ten Hagestraat in Eindhoven.
De jonge leden van de nieuwe vereniging storten zich vol enthousiasme op cabaret, muziek, toneel en filosofie. Velen zien het AG als voortzetting van hun studentenvereniging, of als vervanging ervan omdat het studentenleven tijdens de oorlog, toen de universiteiten enkele jaren gesloten waren, stil heeft gelegen. De sfeer op het AG in die grauwe, naoorlogse jaren is studentikoos. Naast veel creatieve uitspattingen hebben de leden ook tijd voor wilde feesten tot diep in de nacht.
Philips speelt in die jaren een grote rol in de vereniging. Het concern stimuleert binnenkomende "academen" om AG-lid te worden en het aandeel Philipswerknemers in het ledenbestand ligt hoog. Het is ook Philips dat ervoor zorgt dat de snel groeiende vereniging in november 1953 zijn intrek kan nemen in de veel grotere en mooiere sociëteit waar zij nog steeds zit: Villa De Meerle aan de Parklaan.
In 1965 weet het AG het gebouw in eigendom te krijgen waardoor, nog meer dan voorheen, vereniging en sociëteit innig met elkaar zijn verbonden. Om ruimte te geven aan almaar nieuwe activiteiten wordt het gebouw in de loop der jaren vele malen verbouwd - tot de dag van vandaag. Het ledental van het genootschap neemt gestaag toe. In 1969 zijn er meer dan 1000 leden.
1970 – 2000 Ouder, wijzer, nog veelzijdiger
In de jaren zestig van de vorige eeuw waait een nieuwe wind door Europa: onder druk van de jongeren worden oude structuren opgeruimd en democratiseringsprocessen in gang gezet. In 1969 besluit het AG, na lange discussies, het lidmaatschap open te stellen voor niet-academici. Kennelijk niet helemaal van harte want de naam 'Academisch Genootschap' blijft zoals hij is. Het ‘academisch’ in de naam, dat oorspronkelijk sloeg op het opleidingsniveau van de leden, moet nu het niveau van de activiteiten aanduiden. Ondanks deze maatregel loopt het ledental terug. Ook stijgt de gemiddelde leeftijd van de leden waardoor de sfeer op het AG verandert: het wordt rustiger, minder onstuimig. Toch wordt de vereniging zo mogelijk nog veelzijdiger dan hij al was. Er vinden debatten plaats met hooggeplaatste figuren uit lokale politiek en bedrijfsleven, schrijvers geven maandelijks lezingen, er komen kunsttentoonstellingen, de vijfjaarlijkse AG Kunstprijs wordt ingesteld, een reeks succesvolle musicalproducties trekt volle zalen, men wandelt, bridget, filosofeert, …. de lijst is lang. Sommige activiteiten sterven na korte tijd, maar andere zijn zo succesvol dat ze nooit meer gestopt zijn. Het ledental stijgt weer. Aan het einde van het millennium zijn het er 900.
2000 - heden: Op weg naar een nieuwe toekomst
De maatschappij blijft in beweging. Drukbezette tweeverdieners hebben steeds minder tijd voor een vereniging als het AG en het ledental staat onder druk. Interne discussies laaien op over de toekomst van het genootschap en over het imago. Het AG is zeker niet onbekend in Eindhoven en omstreken, maar velen weten niet wat zich binnen de sociëteitsmuren afspeelt. Dat moet veranderen. En dat gebeurt ook.
Werving en opvang van nieuwe leden worden sterk verbeterd. Er komt een professionele website. Spraakmakende activiteiten vinden plaats om bezoekers van buiten te trekken en de naamsbekendheid te vergroten en andere activiteiten worden toegankelijker voor belangstellenden. Bouwkundige ingrepen verhogen de gastvrijheid van de sociëteit. Financieel wordt orde op zaken gesteld. Maar aan de unieke opzet van het AG wordt niet getornd: mensen met een brede culturele, maatschappelijke en wetenschappelijke belangstelling bij elkaar brengen en ze samen mooie dingen laten doen, van academisch niveau. Wat dat ook moge wezen.
Het AG wil openheid en gastvrijheid uitstralen en iedereen die aan activiteiten wil meedoen van harte welkom heten. De vereniging is, na haast 80 jaar, nog steeds springlevend.
Balkwiel, Het eerste pand aan de Ten Hagestraat. Schets: Kees Bol