Filosofiegroep Peter de Wind

Woensdagavonden 19.30 uur
2023: 20 sep, 18 okt, 15 nov, 20 dec, 
2024: 17 jan, 21 feb, 20 mrt, 17 apr, 15 mei, reserve 19 juni

Edmund Husserl (1859-1938) is de grondlegger van de fenomenologie, die in de 20e eeuw een cruciale rol heeft gespeeld in filosofische debatten. De fenomenologische stroming is erop gericht zich te ontdoen van een te snelle interpretatie van de wereld en beoogt een analyse die, zonder vooroordeel, datgene onderzoekt wat aan het bewustzijn verschijnt (fenomeen = verschijning of verschijnsel). Het menselijke bewustzijn is volgens Husserl ‘intentioneel’ van aard, d.w.z. het is altijd bewustzijn van iets. Maar niet als een loutere representatie van het waargenomen object. In het waarnemingsproces zijn ook voortdurend de akten van herinneren, liefhebben, wensen, verwachtingen, gevoelens etc. betrokken. Fenomenologie draait niet alleen om het loutere objectieve waarnemen: de subjectiviteit van de persoon is fundamenteel betrokken in het proces van waarnemen.

In zijn late werk, een boek uit 1936 dat we in deze cursus gaan bespreken, voert Husserl een nieuwe aanzet uit in zijn denken die om het begrip leefwereld draait. Volgens Husserl was Duitsland in de jaren dertig van de vorige eeuw steeds dieper in een crisis geraakt.  Het was vooral een spirituele crisis, waarbij de wereld kil en betekenisloos was geworden. Ook de wetenschappen ontkwamen volgens hem niet aan deze crisis en zochten hun toevlucht tot de naturalistische en positivistische verklaring van de werkelijkheid. Husserl introduceert het begrip ‘leefwereld’ om daarmee aan te geven wat er door de wetenschap uit het oog is verloren. Leefwereld wordt opgevat als de ervaren dagelijkse werkelijkheid waarmee hij vertrouwd is. We moeten onszelf bevrijden uit de ban van de enge rationaliteit die in de feitenwetenschappen domineert. Met de term transcendentale fenomenologie beschrijft Husserl de fundamentele eenheid tussen wereld en bewustzijn, of m.a.w.: het einddoel van de spirituele ontwikkeling in de westerse filosofie.  
Uit deze constatering blijkt dat Husserl filosofie niet ziet als pure theoretische interesse, maar dat zij de taak heeft om het leven te vormen (Bildung). In deze cursus zal het onderbelichte belang van Edmund Husserls filosofie uitgebreid worden besproken, ook hoe hij van invloed is geweest op grote filosofen als Jaspers, Heidegger, Sartre en Merleau-Ponty.

 Literatuur: Edmund Husserl, De crisis van de Europese wetenschappen en de transcendentale fenomenologie. Vertaling Willem Visser. Uitgeverij Boom: Amsterdam 2018. ISBN 978 9058 755 797.

Peter de Wind is voorzitter van de Wijsgerige Kring Eindhoven en daarnaast redacteur en lid van de kernredactie van het Filosofe-Tijdschrift. Daarnaast is hij redacteur van de herziene en aangevulde uitgave van het Woordenboek Filosofe (2015).