Op zijn 24e vluchtte Şahin Güntekin van Turkije naar Nederland.
Şahin Güntekin in zijn jonge jaren in Turkije
In de gevangenis werd hij gemarteld. Na zijn vrijlating ging dat door: hij werd met grote regelmaat opgepakt, gemarteld en weer vrijgelaten. De gevolgen merkt hij nog elke dag. "Je groeit er niet overheen, het is een onderdeel van mijn leven. Ik kan mijn linkerarm niet meer gebruiken en ik gebruik nog steeds opiaten voor ellendige zenuwpijnen. Overigens ben ik nog 'vriendelijk' behandeld, omdat ik journalist was. Destijds zijn er honderden politieke gevangenen vermoord."
Zijn uitzicht op een baan aan de universiteit ging verloren, omdat hij in de gevangenis had gezeten. Ten einde raad beraamde hij in 1984 een vluchtplan. "Het is een zware beslissing om je eigen land, je familie, je boeken, je vrienden, je krant, eigenlijk alles te verlaten. Politieke vluchtelingen hebben geen andere uitweg."
Zijn doel was Nederland. "Daar wordt ook veel Engels gesproken. En het was destijds toonaangevend op het gebied van de mensenrechten."Als Koerd had hij in Turkije gemerkt wat het betekent als die rechten met voeten worden getreden.
Met hulp van connecties, vervalste papieren en vrachtwagens van bevriende mensen slaagde hij erin binnen een week via Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland ons land te bereiken. In Breda zorgde VluchtelingenWerk voor een opvangplek.
"Drie dagen heb ik alleen maar geslapen, met een glaasje jus d'orange als enig voedsel. Zo spannend was het geweest. Ik had ook heimwee en twijfelde er sterk aan of ik er wel goed aan had gedaan te vluchten."
Bij uitgeverij De Geus vond hij voor drie maanden onderdak. Mede door zijn adviezen over Turkse literaire werken ontstond er een nauwe band met uitgever Erik Visser en de kring eromheen. "Ik heb veel geluk gehad. Ik ontmoette er heel goede, gelijkgestemde mensen, onder wie mijn latere partner, een geweldige Brabantse vrouw met een lieve familie. Zij werd een fijne moeder van mijn kinderen. In Den Haag vond ik een therapeute die mij geholpen heeft mijn trauma's te verwerken.
Vanaf het begin voelde ik mij in Nederland geaccepteerd. De leefwijze hier komt ook overeen met wat ik in Turkije gewend was."
Integreren
Met steun van Amnesty International verwierf hij binnen een half jaar de status van politiek vluchteling.
Dolgelukkig was hij dat hij zich bij de gemeente kon laten uitschrijven als islamiet. "Vanaf mijn zestiende geloofde ik al niet meer. Het verbaasde mij dat je dat hier zomaar mocht zeggen."
Na drie jaar kreeg hij een parttime baan in Haarlem. waar hij als communicatie-adviseur aan de slag kon bij de gemeente. Twee jaar reisde hij op en neer. Daarnaast werkte hij als freelancer voor diverse kranten, tijdschriften en maakte hij voor de NOS programma's over minderheden. "Een uitstekende mogelijkheid om te integreren. Je begint als vluchteling nu eenmaal met een enorme achterstand."
Vijf jaar later volgde een transfer naar de gemeente Utrecht, met als nevenactiviteit het werk als communicatie-adviseur bij de Nationale Commissie Aidsbestrijding in Amsterdam. "Dat was toen een hot item." Nieuwegein werd de nieuwe woonplaats van het gezin, dat vijf kinderen telt: vier dochters en een zoon.
Tegen 1998 streken Şahin en zijn vrouw neer in Eindhoven, omdat Brabant hen bleef trekken en het er naar uitzag dat hij bij de gemeente zou kunnen gaan werken. Dat ging op het laatste moment niet door. Het leidde tot de oprichting van Güntekin Holding BV ("We moesten iets doen"), met onder meer het bedrijf OVA, dat zich bezighield met payrolling (personeelsbeheer) en zich sterk ontwikkelde. Ze verwierven onroerend goed in Duitsland en belegden in bedrijven, o.a. een grote champignonkwekerij in Horst. Het faillissement van dit miljoenenbedrijf konden ze opvangen doordat ze altijd een solide financieel beleid hadden gevoerd. "Maar een ongeluk komt nooit alleen. We waren allebei ongelukkig in ons huwelijk en na 25 jaar kwam het tot een scheiding. Mijn vrouw keerde terug in haar vroegere beroep, de verpleging."
Uiteindelijk kon hij zijn zakelijke beslommeringen bevredigend afronden, na een goede deal met de Belastingdienst. "Al mijn bedrijven heb ik geliquideerd."
"Voor het geld hoefde ik niet meer te werken, maar ik wilde me nuttig blijven maken voor de samenleving die me zo geweldig had opgevangen. Ik ben er trots op dat ik deel mag uitmaken van het Nederlandse stelsel van onderwijs, zorg en cultuur. (Lachend) Inmiddels betaal ik zoveel belasting, dat Nederland de kosten van mijn integratie er inmiddels wel royaal uit heeft."
Vrijwilliger
Şahin richtte zich op het vrijwilligerswerk. "Niet werken voor het geld betekent niet dat je niet kunt werken voor de maatschappij. Onbezoldigd werk kan ook heel dankbaar zijn."
Zo zat hij drie jaar in de medezeggenschapsraad van de middelbare school van zijn kinderen en begeleidde hij jarenlang één dag per week een bewoner van verzorgingshuis Dommelhoef. "In die tijd heb ik wel vijf mensen die ik begeleidde, zien doodgaan."
Daarnaast dient hij buitenlandse mensen, met name Turken, van advies die nog hun weg zoeken in de ingewikkelde Nederlandse samenleving. En natuurlijk zijn daar zijn vijf kinderen, die zich uitstekend ontwikkelen. "Ik ben er erg gelukkig mee. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de maatschappij en zetten zich actief in."
Zelf is hij inmiddels genaturaliseerd tot Nederlander. Een loyaliteitsprobleem heeft hij absoluut niet. "Vanaf dag 1 ben ik loyaal geweest aan Nederland. Ik heb heel snel de taal geleerd dankzij tal van cursussen en heb me ingeprent: Nederland is voortaan mijn land, ik wil mij de taal en de cultuur eigen maken. Daar heb ik hard aan gewerkt en het gaat nog steeds door. Nederland heeft mij een nieuw leven gegeven. Mij passen slechts grote dankbaarheid en loyaliteit."
Door de jaren heen heeft hij er altijd naar gestreefd zich onafhankelijk op te stellen. Het speldje op zijn revers mag als bewijs daarvan gelden: het werd hem uitgereikt vanwege zijn 25-jarig lidmaatschap van de Nederlandse Vereniging van Journalisten.
Uit betrokkenheid met minder bedeelden werd hij wel lid van politieke partijen, maar die veranderden zodanig van koers, dat hij ze na verloop van tijd vaarwel zei. De ontwikkelingen bij Denk bezorgen hem veel hartzeer. "Nederland staat voor mij gelijk aan 'samen regeren'. Als je iets wilt bereiken voor minderheden, moet je respect voor de andere mensen tonen. Dan kun je onderwerpen op de agenda krijgen. Helaas maakt een partij als Denk misbruik van de democratische verworvenheden en van de vrijheid in Nederland."
Academisch Genootschap
Door een toeval kwam het Academisch Genootschap enige jaren geleden binnen zijn blikveld. De activiteiten van de sociëteit bleken prachtig aan te sluiten op zijn sterke behoefte aan bijeenkomsten en contacten op intellectueel niveau. "Ik ben verzot op filosofie, wetenschap, cultuur. Regelmatig bezoek ik een lezing, als het onderwerp me aanspreekt. Ook ben ik lid van een Nieuwe Ledentafel."
Inmiddels staat zijn lidmaatschap echter op losse schroeven. Uit behoefte om wat terug te doen voor alle geluk dat anderen hem in de loop van zijn leven hebben bezorgd, heeft hij zich als vrijwilliger aangemeld bij een internationale mensenrechtenorganisatie. Dit jaar zou hij voor een aantal jaren uitgezonden worden om onderzoek te doen naar de stand van zaken met de mensenrechten in een paar landen die hij liever niet noemt.
Door de coronacrisis komt er voorlopig niets van zijn onderzoek. Daar komt nog bij dat er onlangs een ernstige ziekte bij hem is vastgesteld, die nog een lange behandeling gaat vergen.
Een definitieve terugkeer naar zijn land van herkomst ligt niet in de lijn der verwachtingen. "Al tweederde deel van mijn leven woon ik in Nederland. Ik voel me geïntegreerd genoeg om hier een menswaardig bestaan te leiden. Maar het blijft mijn ambitie om me in te zetten voor de mensenrechten elders."
Dit interview verscheen omstreeks juni 2020 op de website.
Identiteitsbewijs voor een bijbaantje bij een bank in Turkije
Perskaart van de International Federation of Journalists
Nederlandse perskaart
